«Madrilen eta hemen ez dugu argi berdina, eguzki berak argitzen bagaitu ere»

• 
 
• 

IÑAKI RIVIERE, mARGOLARIA

Lantegi grisak eta paisaia berdeak margotzen ditu Arrasateko artistak, eta, batzuetan, bi gauzok koadro berean. Euskal Herrian estilo errealista propioa dagoela ikusten du, baina eskolarik ez.


Iñaki Riviere (Huelva, Espainia 1972) margolariak azken urteotako lanak jarri ditu ikusgai, Campos Eliseos antzokiaren sarreran, Bilbon. Ekainaren 30a arte egongo dira ikusgai.

Lehen, industria paisaiak; eta orain, natur paisaiak. Ez al da aldaketa bortitza?

Ez da bat-batekoa izan. Paisaia osagai industrialekin nahasiz joan naiz poliki, testuingurua hausteko. Hozkailu zahar bat zelai batean jarri dut. Hasieran lantegiak eta halakoak egiten nituen. Orain hasi naiz, natura sartzen, baina industria eraikinen barrutik ikusita. Bestelako arkitektura egiten nabil, Loiuko aireportuaren kontrol dorrea, esaterako. Aldi berean, Udalaitz menditik ikuspegi bat lantzen ari naiz [goiko argazkian]. Duela zortzi urte ez nuen halakorik egingo.

Arrasateko margolari figuratiboa izanda, hein batean normala da natura eta industria nahastea, ezta?

Unibertsitate garaian Arrasatetik Leioara joateko autobusetik lantegi asko ikusten nituen. Garai hartan nire hemengo margolari errealista gogokoenek ere halakoak lantzen zituzten, ez Madrilgoek bezala. Ideiak harritu egin ninduen: nola irauli itsusia dena, zer edo zer eder ateratzeko.

Antonio Lopez izan zenuen irakasle. Eta halere, argi ikusten duzu ezberdinak direla Euskal Herrian eta Espainian egiten diren margo errealistak?

Bai. Lopezek egiten duen margoa haren inguruneak markatzen du, Madrilgo argiak, adibidez. Bistan da hemen ez dugula argi berdina, eguzki berak argitzen bagaitu ere. Gai bera jorra dezakegu, baina ezberdina da nola margotzen den. Paisaiak bestelakoak dira, berdeak, zerua... Hango argia zuriagoa da; paletak okre, lur eta hori gehiago ditu. Hemen berde mota asko ditugu, aspertzeko bezainbat.

Ez duzu arazorik zigarrokin bat xehetasun handiz margotzeko. Gehiago salduko zenuke halako gauza itsusiak margotuko ez bazenitu?

Orain ez da ia ezer saltzen, hasteko, baina, izen apur bat duen margolari errealista batek saldu egingo du, halako gaiak hartu arren. Zigarrokin bat ez da agian interesgarria, berez, baina aukera ematen dit gizakia margoan sartzeko, gizakia sartu gabe.

Zeure paisaiek Bixente Ameztoiren margo batetik ateratakoak dirudite.

Bai. Hortxe duzu beste adibide bat hemengo figurazioak Madrilgoarekin zerikusirik ez duela erakusteko. Jesus Mari Lazkano edo Ameztoiren koloreak eta paisaiak oso biziak dira.

Errealismoaren euskal eskola bat sortzeko aukera ikusten duzu?

Egia esan ez dut inongo loturarik figurazioan dabiltzan beste margolariekin, eta ez dakit behar bezain beste garen eskola bat dagoela esateko. Duela urte batzuk Lazkano, Raul Urrutikoetxea eta beste batzuk osaturiko harrobia zegoen. Baina hemen norbera bere kabuz ibiltzeko joera dago, eta, garai batean ez bezala, orain talderik ez dagoela uste dut. Ildo horretan dabilen gazterik ez dut ezagutzen, esaterako.

Figuratiboa modan dago, baina ez al du tranpa egiten ikusleari koadroa ulertu egiten duela pentsarazita?

Hala gertatzen zaigu gehienetan. Margotuta dagoena identifikatzen duzu, baina margolariak hori zergatik margotu duen ulertzea beste kontu bat da. Prentsa industrialak margotzen nituen, Totemizenburuarekin. Behin erretiratu bat etorri zitzaidan, eta lana unibertsitateko irakasle batek baino hobeto ulertu zuela erakutsi zidan. Izan ere, 25 urte pasatu zituen halako batekin lanean.

«Maitasuna? Animaliak gara eta gauza bitxiak gertatzen zaizkigu; ez dago besterik»

JOAN COLOMO, mUSIKARIA

Kataluniako musikak azken urteotan duen oparoaldiaren beste fruitu bat da Joan Colomo musikaria (Sant Celoni, 1981). Diskoa labean utzita, taldearekin etorri da Euskal Herrira, zuzeneko indartsuagoa egiteko.

«Itxurak egiten jarraitzen dugu, nora ezean, krisian gehiago sakontzen

JOSEBA GARMENDIA, eKONOMIALARIA

Joseba Garmendia EHUko irakasleak salatzen du krisiaren benetako irudiak ezkutatzeko erabiltzen dituztela makroekonomiaren zenbakiak, eta egoeraren benetako neurria langabeziak eman behar duela dio.

Garmendia (Zumarraga, Gipuzkoa, 1968) ekonomialaria eta antropologoa da. Ekonomia irakasten du, EHUn. 

Krisiak ba al du barruko eta kanpoko alderik?

Krisia nola hasi zen azalduko dut hitzaldian, eta horrek nola izan duen eragina etxe merkatuan, bankuetan, munduko finantza sisteman eta, azkenean, nola eragiten dion ekonomia errealari. Sekuentzia hori da kanpoko aldea, agerian dagoena eta edozein ekonomialarik erraz onartzen duena. Barruko aldea, berriz, egoera honetara eraman gaituzten benetako egiturazko arrazoiak eta dinamikak dira. Azken 30 urteotan neoliberalismoaren paradigmaren barruan gertatu diren fenomenoak azaldu behar dira.

Fenomeno edo dinamika horien adibide bat eman dezakezu?

Zergak. 30 urte daramagu errenta altuenei zergak murrizten. Orain dugun zor publikoaren krisia oso lotuta dago horrekin. Ez da kasualitatea esku hartuta edo sasi-esku hartuta dauden herrialdeak izatea zerga presioa gehien murriztu dutenak: Grezia, Irlanda, Portugal, Espainia.

Horren harira hartu diren neurriak benetako ahaleginak dira?

Itxurak egiten jarraitzen dugu, nora ezean, krisian gehiago sakontzen. Datozen bi urteetan atzera egingo dugu berriz, irtenbiderik gabe.

Daniel Innerarity filosofoak joan zen astean esan zuen administrazioak orain gastuak murrizten ibili beharrean gehiago gastatzen aritu beharko luketela. Ados?

Bai. Ez hori bakarrik. Krisiak gizarteari eragiten dioten kaltearen arabera neurtu beharko genituzke, ez eta makroekonomiaren aldagaien bilakaeraren arabera. Gizartearen ongizatea hobetzea izan beharko luke ekonomiaren zeregina. Hori ezkutatzeko, makroekonomiaren zifra hotzei begira jartzen gaituzte: burtsak edo barne produktu gordinak gora edo behera egiten duen. Gaur krisiaren itzulpen erreala ez da hori, baizik eta zenbat pertsona dagoen soldatarik gabe, zenbat familia diru sarrerarik gabe, zenbat etxerik gabe, zenbat elikagai bankuei esker jaten eta zenbat lapurtzen. Horiek dira krisiaren irudi errealak.

Bagenekien 2012. urtea txarra izango zela, baina orain esaten digute hurrengoak ere beltz datozela.

Aurretik esan dudana ilustratzeko balio du horrek. Makroekonomiaren zenbakiei begiratuta, aurten atzeraldia egongo da, baina datorren urtetik aurrera teknikoki atzeralditik aterako gara. Hori hala da, baina litekeena da hurrengo bost edo sei urtean lanik sortu gabe jarraitzea. Horregatik diot krisiaren benetako neurria langabeziak eman beharko lukeela. Zazpi urte pasatuko ditugu krisi aurretik genuen langabezia tasara itzuli arte.

Itxaropenerako errezetarik ba al duzu oraintxe bertan ezartzeko?

Lehen neurria: zerga sistemaren progresibitatea handitzea, eta, hor sartuta, iruzurraren kontra modu eraginkorrean borrokatzea. Bigarrena: alor publikoak ekonomia sustatzeko ahalegin sendoagoa egitea. Hirugarrena: lan merkatuaren erregulazio propioa Euskal Herriarentzat, lanaldia murriztu behar baitugu, langabeziari aurre egiteko. Eta gizarte babeserako sistema indartzea. Hori egiteko, ados jarri beharko lirateke gizartea, politikariak eta sindikatuak, eta neurriak hartu, inongo konplexurik gabe
.

«Dibortzioak batzuetan aukera ematen du familia osasuntsuago bat eraikitzeko»

Sara Gonzalez, psikologoa

Sara Gonzalez (Donostia, 1983) psikologoa da, eta banantzeko direnen artekari lanean dabil, trauma izan beharrean, banaketa bizipen positiboa izan dadin. 

Azal dezakezu banaketa osasungarria zer den?

Gure ikuspegitik, banaketa ez da arazoa. Bikote batek banantzea erabakitzen duenerako, kideen artean arazo bat zegoen. Gatazka horren irtenbiderik onena banantzea dela erabakitzen dute batzuetan. Banaketan bikote egitasmoak porrot egiten du, noski. Baina, gure ikuspuntutik, benetako porrota zoriontsu ez izatea da, edo bien arteko arazoa gaizki kudeatzea. Nolanahi ere, familia ez da bukatzen banaketaren ondorioz, bizirik jarraitzen du, eta banaketak aukera ematen du beste antolaketa bat bilatzeko, instituzio osasuntsuagoa izan dadin.

Denok nahi dugu jator, moderno eta zibilizatu izan. Zergatik sortzen dira, orduan, halako kalapitak banantzerakoan?

Ez dugulako senar-emazte eta guraso gisa ditugun eginkizunak bereizten. Nahastu egiten ditugu rol horiek. Askotan lehian sartzen gara; irabazle atera nahi dugu. Heldutasunik ez dugulako izaten da hori.

Legeak amari eta aitari eskubideak onartzeko orduan duen asimetriak zaildu egiten al du konponbide osasungarri bat lortzea?

Bi kontzeptu daude hor: guraso agintea eta zaintza. Legeak guraso agintea beti banatzen du bien artean eta horiek dakartzan betebeharrak eta eskubideak. Gero dago zaintza, hau da, haurrek norekin pasatuko duten denbora gehien. Arazoa legearen erabileran dago, zentzua kendu baitiote guraso aginteari. Esaterako, aitak eskubidea du eskolako notak jasotzeko eta bileretara joateko, haurren zaintzailea ez bada ere. Askotan, haatik, amak edo aitak euren boterea erabiltzen dute besteari agintea kentzeko. Hori sekulako oztopoa da, batez ere seme-alabarentzat. Bien ardura bultzatu beharko genuke, seme-alabek hori behar dutelako, heziketa eta oreka psikologikoa izateko.

Zure lanean gaizki egindako eta ondo eginiko banaketen adibide ugari ikusiko zenituen.

Muturreko adibide txarrak ez ditut sarri ikusten, egia esan, artekariarengana etortzen direnak nahi dutelako eta jarrera onarekin etortzen direlako. «Guk ondo egin nahi dugu, eta elkarrekin egin nahi dugu», esaten dugu. Baina, askotan geure buruari gezurra esaten diogu, eta garaile atera nahi dugu. Ia kasu gehienak, halere, ondo amaitzen dira. Eta luzerako izaten da: gaur ados jartzeko gauza badira, bost edo hamar urte barru ere elkarrekin ados jarri ahal izango dira.

Etorkizunean historialari batek azaldu beharko dizkigu Kramer vs Kramer edo The War of the Roses filmak, ulertuko baditugu?

Oraindik asko falta zaigu horretara heltzeko. Kultura eta lege aldetik, urrats asko egin behar ditugu. Baina gero eta normalagoa zaigu artekaritza eskatzea.

Trauma izan beharrean dibortzioa hazteko eta ikasteko aukera bat izan daitekeela uste duzu?

Guztiz. Arazo guztietan bezala. Lege banaketa bi hilabetean egina dago, baina banaketa psikologikoa urteetan luzatzen da. Gure esku dago krisia erabiltzea hobeto bizitzeko. Nire ustez, askotan ez gaude prest banaketa ondo egiteko, hasteko, ez gaudelako prest bikoteka bizitzeko.

«Modernotasuna emozio larregiz bilatu zuen Lete eta Txillardegiren belaunaldiak»

 

Jon Sarasua, bertsolari eta soziologoa.

Xabier Leteren bilakaera interpretatzeko, kantaldiaren eta hitzaldiaren arteko emanaldi bat egingo du sortzaileak gaur Aretxabaletan. Ikuskizun xumea eta intimoa izango dela ohartarazi du.

Jon Sarasua (Aretxabaleta, Gipuzkoa, 1966) bertsolari eta soziologoa da, eta irakasle dabil Mondragon Unibertsitatean. Leteaz kantuberbetan; Xabierri buruzko interpretaziño bat hitzaldi-kantaldia egingo du gaur, 18:30ean, Aretxabaletako Arkupe kultur etxean. Aitor Ziardegi piano jotzaileak lagunduko dio emanaldian.

«Intuizioaren eta senaren aurkako politika behar dugu, eta kontrakoan ari gara»

Daniel Innerarity, filosofoa

Gastuak murrizten aritu beharrean gobernuek oraintxe bertan inoiz baino gehiago gastatzen aritu beharko luketela dio, besteak beste.

Filosofoa eta EHUko Ikerbasque taldeko ikertzailea da Daniel Innerarity (Bilbo, 1959). Munduko 25 pentsalaririk handienen zerrendan sartu zuen Le Nouvel Observateur kazetak 2004an.