«Zientzia-fikziozko ardo dastaketa tekniko horien topikoa hautsi nahi dugu»

Mikel Garaizabal, enologoa

 

 

'Hordago ardoa' ekitaldian, dastaketa bat poesia, musika, margo eta antzerki ikuskizun bihurtu du adituak. Munduan halakorik ez dela inoiz egin dio.

Mikel Garaizabal (Elorrio, Bizkaia, 1972) enologoa da —upategientzat lan egiten duen aditua— eta ardozaina —upategiekin loturarik izan gabe, jatetxe bateko bezeroei ardoa aukeratzen laguntzen diena—. Hordago ardoa saioa sortu eta zuzendu du; Peru Magdalena eta Sonia Villamor aktoreekin, Gotzon Garaizabal margolariarekin eta Ander Garaizabal musikariarekin batera, ardo dastaketaren saio bat hainbat arte motarekin laguntzen du.

«Emakume baten iratzartzea Euskal Herriaren metafora da Kate O'Brienen lanean»

Aintzane Lejarreta Mentxaka, irakaslea.

Bilbon 1920ko hamarkadan bere nortasun politiko, nazional eta sexuala finkatu zuen Kate O'Brien (irudian) idazle irlandarraren inguruan mintzatuko da gaur Irlandako Unibertsitate Nazionaleko ikertzailea.

Aintzane Lejarreta Mentxaka (Bilbo, 1967) Dublingo University Collegeko irakaslea da, eta Irlandako literatura ikertzen du. Kate O'Brien and The Fiction of Identity lana aurkeztuko du bihar, 19:00etan, Bidebarrietako liburutegian, Bilbon. Abertzaletasuna eta homosexualitatea deskubritu zituen idazle irlandarrak 1920ko hamarkadan, Bizkaiko hirian.

«Euskaldunok ez dugu geure historia beste herriek baino gehiago asmatu»

Ana Toledo, euskaltzaina.

 

'Agosti Xaho eta erromantizismoa Euskal Herrian' jardunaldietan ariko da Ana Toledo irakaslea gaur, Baionan, euskaldunon izaeraren gaiari XVI. eta XIX. mendeetan emaniko erantzunak azaltzeko.

Ana Toledo (Antzuola, Gipuzkoa, 1954) euskaltzaina da, eta irakaslea Deustuko unibertsitatean. Aitorren oihartzuna Hego Euskal Herrian hitzaldia emango du gaur, 11:30ean, Baionako Iker-Gaztelu Berrian. Idazle zuberotarraren inguruko jardunaldi berezia egingo dute, 10:00etatik aurrera. Toledoz gain, Beñat Oihartzabal, Txomin Pellen, Xabier Kintana, Jean Haritxelhar eta Patri Urkizu arituko dira pertsonaia erromantiko horren inguruan.

Garibai eta Xaho, historia asmatu zuten bi idazleok lotzen dituen sokari tira egingo diozu gaur. Zer dute elkarrekin hiru mendez bereizitako pertsonaiok?

Euskaldunon identitatearen gaia. Garibaik planteatu zuen XVI. mendean. Tubal sortu zuen euskaldunon aitalehen gisa, ekialdetik etorritakoa. XIX. mendean, erromantizismoaren etorrerarekin, berriro berebiziko garrantzia hartu zuen gaiak. Herderrek esan zuen orduan herri bakoitzak berezko nortasuna eta berezitasuna daukala. Horren ildotik etorri zen Xaho.

Agosti Xaho erudito handia zen, eta, aldi berean, fantasia handiko idazlea. Gaur egun, xelebre samar egiten zaigu «historia asmatzea» kontzeptua, baina ez da beti horrela izan, ezta?

Aitor pertsonaia sortu zuenean, ez zuen tranparik egin. Legenda gisa aurkeztu zuen. Garibaik, berriz, historia lan batean ekarri zuen Tubal. Kontua da XVI. mendean historia genero artistikoa zela, eta ez soilik Euskal Herrian. Xahoren garain, berriz, zientifikoagoa zen historia, eta zehaztasuna eskatzen zioten. Xahok argi utzi zuen Aitor fikzioa zela. Beraz, eruditoa zen, zientziarako, eta irudimen handikoa literaturarako.

Esan daiteke Aitorrek —legenda gisa eta pertsona izen gisa— arrakasta handiagoa izan duela Euskal Herriko hegoaldean, Xaho zuberotarra izan arren?

Baliteke. Hegoaldean XIX. mendean Tubal eta Aitor agertzen zaizkigu. Navarro Villosladak eta Vicente Aranak jaso zuten Aitorren figura. Baina Felipe Arresek Tubal esaten jarraitu zuen, Ama euskereari azken agurrak lanean, Xahorentzat euskara Aitorren hizkuntza, Aitorrek sortutakoa izan arren. Iparraldean, ordea, Arnaut Oihenart historialariak beste modu batean aurkeztu zuen Euskal Herriaren historia. Ez zuen ezer jakin nahi izan ekialdetik etorritako aitalehenez.

Batzuetan, bere garaiko pertsonaia tipikoa dela ematen du Xahok; besteetan, garaia baino aurreratuagoa dela.

Espiritu erromantikoaren lehen agerpenetako bat izan zen: gehiegikeria, pasioa, grina, bizimodu konbentzionala izatea, dena modu superlatiboan bizitzea...

Batzuek, hain zuzen, euskaldunen tradizioa asmatzeko joera gaitzesgarriaren adibide gisa jarri dute Xaho; beste batzuk Euskal Herria imajinario horren alde agertu dira.

Gaur erabat konbentzituta nago gauza batez: guk ez dugu egin besteek egin ez duten ezer. Asmatu dugu, besteek asmatu duten bezala. Aitalehen bat aurkitzea, herri prestu gisa agertzeko eta hizkuntza garbi nahastugabea izatea herri guztien kezka izan zen XVI. mendean, eta fantasia erabili zuten denek hori lortzeko. XXI. mendean ere, ez dugu Mendebaldeko Europako beste herriek baino gehiago asmatu. Garaiak zituen eskakizunei erantzun zieten guztiek. Erromantizismoak beste hauspo bat ekarri zien zokoraturiko herriei arnasa hartzeko eta, legenden bidez, autoestimua altxatzeko.

"Kontrol erakunderik ez egotea da nazioarteko justiziaren arazo nagusia"

Florence Hartmann, idazlea

 

Atxilotzeko nazioarteko agindupean dago kazetaria, eta gaur epaileei erronka jo eta, lehen aldiz, Frantziatik aterako da, Donostian Balkanetako gerren erantzukizunak ezkutatzeko saioez mintzatzeko. 

• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  
• 
  

Florence Hartmann (Paris, 1963) idazle eta kazetaria da. Balkanetako gerren berri eman zuen Le Monde-rentzat, eta horietan eginiko hainbat gerra krimenen lekukoa izan zen. ICTY Jugoslavia Ohirako Nazioarteko Zigor Auzitegiko fiskaltzaren eleduna izan zen 2000. urtetik. Baina 2009an,  auzitegiak berak zigortu egin zuen "ICTYren erabaki konfidentzialak zabaltzeagatik". Srebrenicako (Bosnia Herzegovina) sarraskiaren erantzukizunak estaltzeko saioez mintzatuko da gaur, 19:00etan, Aieteko kultur etxean, Donostian.

«Kosmopolitak erroak ditu bere tradizioan, baina irekia dago besteen aurrean»

Ulrich Beck, soziologoa.

Municheko Unibertsitatean eta London School of Economics erakundean soziologia irakaslea da Ulrich Beck (Slupsk, 1944; orduan, Alemania; 1945etik, Polonia). 'Zelako Europa nahi dugu?' galderari erantzungo dio gaur, Bilbon, 'arriskuaren gizartea' eta 'bigarren modernitatea' kontzeptuen sortzaileak. Gaurko krisiak Europa gehiago ekarriko duela dio.

Zer-nolako Europa nahi dugun galdetzen duzu, baina zeuk zer-nolakoa nahiko zenuke?

Ez soilik eliteen Europa, baizik eta behetik gora eraikitako Europa. Europako demokrazia berria irudikatzen dut. Esaterako, krisi garai honetan, Europa osorako gazteentzako lan programa bat ikusi nahiko nuke, haiek batasuneko edozein herrialdetan lan egiteko aukera izan dezaten, Europa bizitzeko bertatik bertara. Lan sistema horrek Europako nortasuna sortuko luke gazteen artean, gazteek sor dezaten Europa. Nahiko nuke, esaterako, Europako presidentetza bat, baina ez estatuka bozkatuta, baizik eta era gardenean Europa osoan eginiko bozka baten bidez. Zilegitasun demokratikoa emango lioke horrek.

Esaten duzunez, zorrak ez du eragin gaurko krisia: krisi politiko baten ondorioa da zorra. Azaltzerik baduzu?

Euroa eratu dugu, alde batetik, Europari batasuna emateko, baina gero administrazio nazionalak ditugu. Kontraesana da hori, eta, azkenean, krisia ekarri digu, ezin bestela izan. Europa gehiago behar dugu: ekonomia erakunde bat, gobernu egitura bat, estatu-nazioak gainditzeko behingoz. Hor gakoa egitura horri zilegitasuna emateko modua da, Europa berriz zutik jartzeko.

Badirudi, berriz, orain estatu batzuek euroaren aurreko dibisa hartuko beharko dutela berriz.

Hori ez da gertatuko; erabateko lilurakeria da. Ekonomialari bakan batzuen adierazpena da. Europa ez da soilik dirua; ezin duzu dirutan trukatu zuzenean. Europarturik gaude dagoeneko. Europa nortasun nazionalarekin kontrajartzea ezinezkoa da jada, jendeak badakielako noraino dagoen elkarrekin lotuta. Lehengo didibisak itzultzeak sekulako kaosa eragingo luke Europan, lehenbizi, eta mundu osoan, gero.

Kosmopolitismoaz eta munduko herritartasunaz mintzo zara beti. Hori ondo dago Londresen irakasle dabilen alemaniar batentzat, baina zure fakultatea garbitzen duen nigeriarrarentzat zer esan nahi du kosmopolitismoak?

Nire kosmopolitismoa ez da Kant eta Habermasen kontzeptu zahar hura. Niretzat, kosmopolitismoa etorkinek bizi dutena da, esaterako. Beraz, ez da aireportuetan bizi den negozio jendearen kontua. Dagoeneko badugu kosmopolitismoa Europan, alemanak, greziarrak eta besteak elkarrekin partekatzen ditugulako gauzak. Ez da, beraz, ameskeria edo desio bat, baizik eta onartzea elkarrekiko mendekotasuna.

Nola konbentzitu Frantzia eta Espainia kultur aniztasuna aintzat hartzeko, Angela Merkel bera ere multikulti ikuspegiaren aurka mintzo denean?

Errealitatearen aurrean itsu egotea da hori. Alemaniako edozein institututan hogei hizkuntza baino gehiago entzuten dira. Politikarien erretorika eta errealitatea bereizi behar ditugu, aniztasuna baita Europaren funtsa.

Aldi berean hegoak eta sustraiak behar ditugula esan nahi duzu.

Kosmopolitak erroak ditu bere tradizioan, baina irekia dago besteen aberastasunaren aurrean. Europak hori izan beharko luke, eta hori izan zitekeen. Ideia liluragarria iruditzen zait.