«Musika erritu itxi bat ez dela erakutsi nahi dut, Les Luthiersen zein bestela»

Carlos Lopez Puccio, Les Luthiers taldeko kidea.

Txantxa gisa hasi ziren, baina 46 urte bete dituzte dagoeneko. Euskal Herrian bira bat abiatuko dute larunbatean musika serioaren umorista argentinarrek. Bilbon, Donostian eta Iruñean izango dira.

Carlos Lopez Puccio (Rosario, Argentina, 1946) orkestra zuzendari arketipikoaren parodia egiten du Les Luthiers taldean. Ondo egin ere, berez, orkestra zuzendari serioa baita umorea lantzen ez duenean. Talde argentinarrak bira bat egingo du Euskal Herrian asteburuan hasita. Martxoaren 1etik 3ra Bilboko Euskalduna jauregian aurkeztuko dute Lutherapia! ikuskizuna, 6tik 8ra Donostiako Kursaalean arituko dira, eta 18tik 21era, Iruñeko Baluarten.

«Gaurko foraltasuna gezur hutsa da; izenean besterik ez dago»

Lartaun Egibar Urrutia, historialaria.

«Nafarroa forala eta espainiarra izango da», esan zuen herenegun Mariano Rajoik, Espainiako gobernuburuak. Baina benetan forala al da Nafarroak gaur duen erregimena? Hitzaldi sorta bat egingo dute Iruñean.

Lartaun Egibar Urrutia (Bilbo, 1968) Historian doktorea da eta Zuzenbidearen Historia ikertzen du. Los fueros entre dos guerras: de 1833 a 1876 hitzaldia emango du gaur, 19:00etan, Kondestablearen Jauregian, Iruñean. Nafarroa... XIX.-XX. mendeak hitzaldi zikloaren lehena izango da.

Zergatik da interesgarria karlistaldien arteko garai hori?

Lehen guda zibila —gero guda karlista deituko zutena— amaitu zenean, 1839ko urriko 25eko legea eman zuten Espainiako Gorteetan, bi artikulu ditu bakarrik: lenenak Arabako, Bizkaiko, Gipuzkoako eta Nafarroako foruak baieztatzen ditu, «batasun konstituzionalari» uko egin gabe. Bigarrenak dio foru horiek «gaurkotu» egin behar direla. Nación vascongada-z hitz egiten zen askoz lehenagotik, eta denek argi zeukaten horiek arabarrak, bizkaitarrak, gipuzkoarrak eta nafarrak zirela. Historian lehen aldiz, Espainiako erakunde batek —gorteek— lege bat eman zuen euskal lurraldeetarako. Hortik aurrera hasi ziren pentsatzen Espainiak euskaldunei legeak ezartzeko eskubidea zuela. Hor hasi ziren gauzak aldatzen.

Eta hemengo liberalek horren alde egin zuten. Zergatik jokatu zuten horren etxekalte?

Uste zutelako Espainian sartzeak eremua zabaltzen ziela; esaterako, merkataritzan jarduteko eta Espainiako politikan ibiltzeko. Baina, halere, Manuel Urioste de la Herran diputatu liberalak argi ohartarazi zien Espainiako Gorteei: gerra amaitzeko, foru egitura onartu behar zuten; bestela, gerrak osagarri abertzalea hartuko zuen. Eta hala gertatu zen gero.

XIX. mendeaz ari gara, baina gaurko aferaz ari garela dirudi. Ez al gaude euskaldunak, nolabait esateko, marmotaren egunean harrapatuta?

Historia errepikatu egiten dela esan ohi da, baina nik esango nuke denbora luzeko ziklo batean sartuta gaudela. Ez dira duela 100-200 urteko gauzak behin eta berriz gertatzen ari, baina orduan hasitako aroan gaude oraindik. Lehen bi karlistaldiek eta 1936ko gerrak osagai berdintsuak dituzte.

Eta karlistak ordezkatu zituzten jeltzaleak, orain, beldurrez daude, Kataluniako aitzakiarekin Espainiak ez ote duen oraingo foru sistema aldatuko.

Bai, baina lehen karlistaldia amaitu zenean ere, hemen ez zeuden mundutik aparte, eta arreta handiz begiratzen zieten Europan zeuden ereduei eta gauzak nola konpontzen zituzten. XIX. mendean eraiki zituzten orain ezagutzen ditugun estatuak. Angel Sagaseta de Ilurdoz Nafarroako sindikoak Suedia eta Norvegiaren egoerari begiratu zion, esaterako. Orain ere, ideiak eta ereduak berdin zabaltzen dira, eta Eskoziarekin beldur dira Espainian.

Atzo bertan, UPNko Carlos Salvadorrek esan zuen Madrilgo Gorteetan abertzaleek Nafarroan irabaziz gero Espainia «hautsi» egingo dela.

Salvador ezagutzen dut pixka bat, eta hori Espainian beldurra sartzeko esan zuen, UPN ezinbestekoa zaiela eman dezan, astakeriak egin arren Barcina boterean gordetzeko. Gaurko foraltasuna gezur hutsa da; izenean besterik ez dago. Benetako foruak indarrean zeudenean, ez zen erabiltzen foru aurrizkia; orain, berriz, dena da foru errepide, foru polizia eta foru ezdakitzer. Nafarroko doktrina ofizialak ikusarazi nahi du foraltasun gaurkotuan bizi garela, baina horrek ez du esan nahi foru sistema bat denik. Engainua da: Foru aldundia izena XIX. mendearen amaieran erabiltzen hasi ziren, guztia ezeztatu zutenean. Foraltasunaren funtsa ez dira lege batzuk, baizik eta zeinek erabakitzen duen.

«EB desastre hutsa da, eta gu euro erabiltzaile soilak diren bi estaturen menpe gaude»

Joseba Felix Tobar Arbulu, ekonomialaria.

'Euskal estatua bideragarria al da ekonomikoki?' galdera bota, eta erantzun egingo du gaur, Azpeitian, EHUko irakasle ohiak. UEUko ekonomia taldean dabil buru-belarri azken boladan.

Edu Lartzanguren

Joseba Felix Tobar Arbulu (Santurtzi, Bizkaia, 1945). Urte luzez EHUn ekonomia irakasten eman ondoren, UEUn dabil orain ikertzaile eta Ekonomiaz Jantzi blogean idazten. Independentziaren ekonomiaz mintzatuko da gaur, 19:00etan, Azpeitiko (Gipuzkoa) Sanagustin aretoan.

«Dramatikoa eman arren, gelan sartu eta hiru hilean sortu nuen disko osoa»

Maria Coma, musikaria.

Argazkilaria: Pau Vallve / Maria Coma

Laugarren diskoa aurkezten ari da Maria Coma konpositore, pianista eta abeslari katalana. Berlinen, pianoaren aurrean sortu zuen 'Celeste' lan intimista, eta horrela joko du gaur Berrizko Kultur Etxean.

Edu Lartzanguren

Maria Coma (Bartzelona, 1986) konpositore, pianista eta abeslaria da. Laugarren diskoa argitaratu zuen joan zen irailean, Celeste izenburupean. Gaur aurkeztuko du, 20:00etan, Berrizko Kultur Etxean (Bizkaia).

«Muga gurutzatzea zaborra goizean jaistea bezala da, administrazio hutsegite soil bat: eta horregatik hiltzen zaituzte?»

Jeanne Rolande Dacougna, gizarte ekintza teknikaria.

Emakume beltzen egoera ikertu du Dacougna Minkette feminista senegaldarrak. Etorkinen arazoei genero gaiak gehituta, gaur eta hemen sortzen ari den nortasun afrikar-euskalduna zertan den azalduko du.

Jeanne Rolande Dacougna Minkette (Senegal, 1974) filologoa da, baita kultur artekaria eta arrazakeriaren kontrako ekintzaile feminista ere. Berdintasunaren alorreko arduraduna da Jaurlaritzako Biltzen integrazio eta kultur arteko bizikidetasun zerbitzuan. Mujeres negras en Euskadi hitzaldia emango du gaur 18:30ean Ondarroan (Bizkaia), Etxelilan: 946-13 40 08, etxelila@ondarroakoudala.net.

«3D inpresorek ez dute iraultza teknologikoa ekarriko, soziala baizik»

Aitziber Eizagirre, diseinatzaile industriala.

Batzuen beldurra eta beste askoren itxaropena piztu dute 3D inpresora merkeek, norberak bere etxean objektuak fabrikatzeko beta ematen dutelako. Zer den erreala eta zer zientzia fikzioa azaltzen du adituak.

Aitziber Eizagirre (Donostia, 1986) diseinatzaile industriala da, eta hiru dimentsioko inpresioaren alorrean dabilen Tumaker enpresan lan egiten du. Datorren ostegunean, otsailaren 20an, bere lana azalduko du, Enpresa Digitalak 3D inpresio merkeaz antolaturiko jardunaldian. Donostian, Gipuzkoako Zientzia eta Teknologia Parkeko eraikin nagusian egingo dute, 09:30etik 12:30era. Ikastaroa doan da, baina izena eman behar da www.euskadinnova.net gunean edo 943 000 999 telefonoan.

«Emakumezkoen kuotak eraikuntza industriaren itxura aldatu du AEBetan»

Porie Saikia-Eapen, arkitektoa.

2011ko erasoetan suntsituriko New Yorkeko World Trade Centerreko garraio azpiegitura osoa berriz eraikitzeko lanak koordinatu ditu Saikia-Eapen arkitekto indiar-estatubatuarra. Bilbon mintzatuko da gaur.

Porie Saikia-Eapen (Assam, India) arkitekto nagusia izan zen New Yorkeko (AEB) garraioaz arduratzen den MTA erakundean, Zero gunea berriz eraiki zutenean. Arkitekturan eta eraikuntzan emakumezkoen eginkizuna bultzatzeko hainbat egitasmo sustatu ditu. Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialaren Bilboko egoitzan mintzatuko da gaur, 18:30ean.

«Euskaren aurkako joko zikina egiten lagundu dute Ezkerrak eta Geroa Baik»

Garikoitz Torregrosa, Sortzen Ikasbatuaz-eko kidea.

Hizkuntza eredu guztietako ikasleak nahastearen aldeko mozioa onartu zuten duela hiru aste Nafarroako Parlamentuan.Horren eraginaren inguruan eztabaidatuko dute gaur mahai inguru batean.

Garikoitz Torregrosa (Iruñea, 1980) Sortzen Ikasbatuaz erakundeko Nafarroarako koordinatzailea da. Euskarazko ereduko ikasleak erdarazkoekin nahasteko Iruñeko parlamentuan urtarrilaren amaieran onarturiko mozioaz mahai inguru bat egingo dute gaur, 20:00etan, Zaldiko Maldiko elkartean (Florencio Ansoleaga 9-11). Ainara Nazar, Itziar Bigure irakasleak eta Xabier Santamaria irakaskuntzan aritua eseriko dira Torregrosarekin.

Kezka eragin du Nafarroan elkarbizitzaren izenean onarturiko mozioak. Zergatik?

Argi dugu elkarbizitza sustatu nahi dugula, baina testuingurua, Iruñean esaterako, den bezalakoa da. Euskarak ahalik eta espazio gehien behar du erabiltzeko. Mozio honek proposatzen duenaren kontra aspaldi ari gara lanean hainbat ikastetxerekin: espazio batzuk bereizteko eredu partekatua duten ikastetxetan, bestela beti euskararen kaltetan baita. Bilerak gaztelaniaz egin behar, tutoretzak...

Ezkerra taldeak proposatu zuen, eta bakarrik Bilduk eta Aralar-NaBaik bozkatu zuten aurka. Zergatik mozio hau orain: mugimendu zabal baten parte dela ikusten duzue?

Ez dakigu zer pentsatu. Argi dugu hartu den erabakia ez dela murgiltze ereduaren aldekoa. Proposatu zutenekin bildu gara, eta ikusi dugu haiek uste dutela mesede egingo diola D ereduari. Argi dago ez dakitela errealitatea zein den.

Eredu euskaldunetan dabiltzan haurrekin egoteak eredu erdaldunetakoak euskarara erakarriko dituela argudiatzen dute.

Proposatzaileak erdaldun elebakarrak dira. Elebakartasunetik begiratzen dute, ez dira inoiz elebidunen eta, kasu honetan, euskaldunen larruan. Ez gaude elkarbizitzaren kontra: esaterako, asko lagunduko lioke elkarbizitzari D eredua Nafarroa osora zabaltzeak. Baina horretaz ez dute hitz egiten. Zergatik ez sustatu elkarbizitza ikastetxe kontzertatuetan. Erantzuna oso bitxia izan da: ez dutela sinesten hezkuntza kontzertatuan, eta kendu egingo luketela. Baina, noski, hori ez dute egingo...

Eskoletako jolastokian erdara nagusituko den beldur zarete, besteak beste. Baina askok esango dizuete hori jada gertatzen dela ikastola askotan, nahasketarik egin gabe.

Bai, baina hori beste arazo bat da, landu beharko dena. Guk ez genuke horrenbeste arazorik izango bermatuko balute eskoletako langile guztiak elebidunak direla. Bestela, euskara gelan geratzen da.

Geroa-Baik mozioaren alde bozkatu zuen, Ezkerra, UPN, PPN eta PSNrekin batera. Geroa-Baikoek ez dakite errealitatea zein den eta ez dira elebidunak?

Harrituta geratu ginen. Hiru aste daramagu haien atzetik, bilera eskatzen, eta ez gaituzte hartu. Azken eskaerari erantzun ere ez diote egin. Bildu ez garenez, ez dakit zergatik bozkatu zuten mozioaren alde. Duela urte batzuk UPNk ikasleak bereizi nahi izan zituen D eredua zabal ez zedin. Huts egin dutenez, orain kontrakoa nahi dute, euskarak bere lekua gal dezan. Ezkerrak, Geroa Baik eta PSNk lagundu diote UPNri euskararen kontrako joko zikina egiten. Neurri honek mesede egiten dio UPNri. Horren erakusgarri da Jose Iribas Hezkuntza kontseilariak esan izana kontuan hartuko duela mozioa, kontuan hartuta normalean halakoek ez dutela eraginik izaten. Orain ez dute dena aldatuko, noski, oso zaila delako. Baina eskola batzuk bereizteko bidean ziren, eta, orain, ia ezinezkoa izango dute.

«Permakulturak zabaltzeko arazo handiak ditu, hippy asko erakartzen dituelako»

Victor Barahona, ingeniaria eta permakulturazalea.

Nekazaritza iraunkorraren laburdura da 'permakultura' hitza. Naturarekin modu harmonikoan lan egiteko moduak eta 'baserriko hardware irekia' esperimentatzen ditu Barahonak.

Edu Lartzanguren

Victor Barahonak (Eibar, Gipuzkoa, 1966) 22 urte eman ditu telekomunikazio industrian lanean. Soberanía tecnológica y alimentaria hitzaldia emango du gaur, 16:00etan, Eibarko Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskolan.

«Hiri forma asko dago, eta besteen begien bitartez erakutsi nahi dugu»

Ainhoa Ezeiza, irakasle eta ikertzailea.

Ainhoa Ezeiza

Geolokalizazio aktiboaren inguruko tailer bat antolatu du EHUko irakasle Ezeizak. Tresna errezekin, hiria berriz askotariko jendearen topaleku bihurtzea eta, bide batez, mapak euskaratzea du helburu.

Ainhoa Ezeizak irakasleak trebatzen ditu EHUn. Horrez gain, irakaskuntza elektronikoa eta komunikazio gaitasuna ingurune birtualetan ari da ikertzen. Geolokalizazio aktiboko tailerra antolatu du datorren larunbaterako, 16:00etatik, 20:00etara, Donostiako Hirikilabsen (Easo 41-43). Izena emateko: www.ikaskidetza.org/events/geo/ gunean.

"Gure prozesuak bakanak direla sinetsarazi nahi digute Rajoyk eta Cameronek"

Anna Arque, Kataluniako Kontsultaren aldeko Koordinakunde Nazionaleko kidea.

'Herri galdeketak Katalunian' izenburupean, Etxarriko Kultur Etxean mintzatu da Anna Arque gaur, 11:30ean, Arenys de Munt herriko alkate ohi Josep Manel Ximenisekin batera.

Anna Arque i Solsona, Kataluniako Kontsultaren aldeko Koordinakunde Nazionaleko kidea (Lleida, Katalunia, 1972).