«Zeozer gaizki egiten ari gara independentziaren diskurtsoarekin hemen»

Jule Goikoetxea, Zientzia Politikoen irakaslea.

Kataluniako eta Eskoziako independentzia mugimenduak Euskal Herriko egoerarekin parekatuko ditu gaur Goikoetxea ikerlariak Pasaian; hemengo arazoak eta egin beharreko urratsak azalduko ditu.

Jule Goikoetxeak (Donostia, 1981) Zientzia Politikoak irakasten ditu EHUn. Eskozia, Katalunia; aberria maitatzetik estatua eraikitzera. Eta gu? hitzaldia emango du gaur, 12:00etan, Pasai Antxoko Luzuriaga eraikinean (Gipuzkoa). 

Urkullu lehendakariak «burujabetza partekatu»baten alde egin zuen Aberri Egunean. Zer deritzozu ideia horri?

Zientzia Politikoetan asko erabiltzen dugu kontzeptu hori, baina Urkulluk erabiltzen duen moduan, seriotasun falta handiarekin dabilela iruditzen zait. Burujabetza partekatuaz ari direnean ez dute esaten zer, zeren bidez edo norekin partekatuko den burujabetza. Nork erabakiko du norekin partekatuko duen burujabetza? Ez dute esaten. Izan ere estatu batek bakarrik parteka dezake burujabetza, bakarrik estatu batek daukalako burujabetza.

Beraz, bi estatu egon behar dira burujabetza partekatzeko?

Gutxienez bi.

Esango dizute EAEk badituela nolabaiteko estatu egiturak.

Gauza bat da estatu egiturak izatea, eta beste bat burujabetza politikoa izatea. Baditugu eskumenak, bai, baina EAEk eta Nafarroak ez dute erabaki zer eskumen izan. Espainiak erabakitzen du zein eskumen eman EAEri edo Europari. Burujabetza gaur eta duela hiru mende, beti, estatuarekin dago lotuta. Oso arrazoi sinplearengatik: estatu batek bakarrik inposa dezakeelako burujabetza.

Zergatik atera, orduan, kontzeptu hori ez bada egokia?

Bi aukera daude. Lehenengoa: euren bozkatzaileen parte bati begira botatako diskurtsoa izatea, hau da, independentziazale ez direnei begira. Konfederalismoa eta halako kontzeptu potoloak sartzen ari dira, eta ez dakit ez ote den EAJren estrategia euren botoemaleak independentziaren diskurtsora eramateko pixkanaka. Nola? Esanez pasa gara federalismotik, eta ez du funtzionatu, saiatu gara konfederalismotik —eta badakite federalismoak ez badu funtzionatu are gutxiago funtzionatuko duela konfederalismoak— eta berdin. Hortik askoz errazago izango litzaieke euren botoemaileak independentziaren alde konbentzitzea. EAJren gradualismo tipikoa. Bigarren aukera, ordea, zera da: politikoki zeharo galduta daudela. Demokrazia eta independentziaren arteko diskurtso hori artikulatzeko galduta. Agian barruko indar korrelazioa orekatze nahian zorabioan daudela, alegia.

Diskurtso berriez ari garela, zer deritzozu Jesus Egiguren PSE-EEko presidenteak aurkeztu berri dituen planteamentuei?

Elkartzen badituzu Egiguren Otegi eta Ibarretxe bat ziuraski iritsiko lirateke adostera herrialde honetako gehiengoak onartuko lukeen plan batera. Baina Egiguren bakarrik hartuta... bere estrategia oso ona da, independentzia inoiz ez lortzeko. Esaten duena egingo bagenu, ez genuke inoiz lortuko euskal estatu bat. Estrategia azkarra da, eta PSEk bere gain hartuko balu, askoz hobeto egingo luke, baita bere botoemaileei begira ere.

Ezker abertzaleko prentsa gaizki ari da orduan hari hauspoa ematen?

Ez. Euskal Herriaren eta haren etorkizunaren inguruan gaur dauden diskurtso denak —edo asko— dira interesgarriak. Egiguren pertsonaia garrantzitsua da eta ordezkatzen du, ez PSOEren ideologia, baina bai alderdi horren botoemaile askoren ideologia. Abertzaleentzako komenigarria da ateratzea alde batean zein bestean sortzen diren eztabaidak. Aniztasunak indartuz, independentziaren aldeko ahotsak gehi daitezke.

Eskozian eta Katalunian konponduta dute, nolabait ere, lurraldetasunaren korapiloa. Nola ebatziko zenuke Euskal Herrikoa?

Hainbat modutan jorra daiteke gaia. Nafarroaz ari naiz, Iparraldekoa galdutzat ematen baitut: abertzaleak %10 dira han, eta independentziazaleak ez dakit. Nire ustez ona litzateke dagoeneko mobilizatzen hastea EAEn independentziaren alde. Ez helburua hori delako, baizik eta Estatua ez baduzu estu hartzen «gu bagoaz» esanez, ez dizu inoiz emango. Estutuz gero, Estatuak eman lezake, esaterako, bi erkidegoen arteko estatu erakunde berriak. Lau herrialdeak erakundetuta daudenean, hortik bai abiatu independentzia edo sezesio planteamendutara. Arazo larri bat dugu: XIX. mendeko Euskal Herriko mapa sartuta dugu, eta horrekin ezin gara gehiegi mugitu. Independentzia lortu duten nazioek, normalean ez dute inoiz lortu nazio osoaren independentzia. Ikusi behar dugu zer galtzeko prest gauden zer irabazteko. Ezinezkoa da ezer ez galtzea, horrela ezin baita estaturik lortu.

Kataluniako mugimendu independentistaren eredua behetik gorakoa bada, eta Eskoziakoa goitik beherakoa, nondik norakoa beharko luke Euskal Herrikoak?

Euskal Herrikoak goitik beherakoa eta goitik beherakoa beharko luke, oso txikiak garelako. Eliteen edo alderdien lidergoa garrantzitsua da —Eskoziako SNPk egin duen moduan— txikia zarenean, eta gu gutxi gara eta zatituta gaude. Guk ez dugu alderdi abertzale orokor bat, baizik eta bi, oso potenteak. Bestalde, Katalunian bezala, gizarteak eliteak edo alderdiak kontrolatu behar ditu, bestela horiek nahi dutena egingo dutelako. Katalunian orain CiUk ezin du Estatuarekin adostu itun ekonomikoa, gizarteak ez duelako dagoeneko onartzen. Bakarrik utziz gero, eliteen arteko hitzarmena egingo lukete, Historian sarri egin den bezala. halakoa izan zen Trantsizioa.


Datozen urteetarako bide-orria egin al duzu?

Oso zaila da gaur ezer aurreikustea, ez dakigulako zer gertatuko den Europako Batasunarekin, edo Kataluniarekin. Gaitza, beraz, orain bide-orri bat egitea. Baina oso argi daukat hasteko eman behar diren ezinbesteko pausuak: gizartea mobilizatzeko mekanismoak martxan jarri behar ditugu. Gure esku Dago eta Independentistak mugimenduak dira horren adibideak. Horrez gain, diskurtsoa landu behar dugu. Arazo bat dugu independentziaren diskurtsoarekin. %60 abertzale daukan herrialde batean, bakarrik %36 daudenean independentziaren alde, zeozer gaizki egiten ari da, teknikoki. Ezker Abertzalea ere beste gauzetan ibili da, halabeharrez. Alderdi batek ere ez du diskurtsoa jorratuta jendea konbentzitzeko independentzia ezinbestekoa dela hemen demokrazia lortzeko. Independentzia eta demokraziaren arteko lotura oso gizarteratuta dute Eskozian eta Katalunian. Herritar xumeek independentzia ongizatearekin lotzen dute hor. Hemen, nazioarekin, kulturarekin, ETArekin...Hori bai dela mobilizaziorako mekanismo ezinbesteko bat.

«Galdeketa egingo zela ikusi zutenean hasi zen zabaltzen independentziarako nahia»

Ander Larunbe Anderson, itzultzailea.

Eskozia eta Euskal Herria artean egiten du lan Ander Larunbek. Irailaren 18ko erreferenduma gogoan, hango historiaz eta independentziarako eginiko urratsez mintzatuko da gaur Iruñean.

Ander Larunbe Anderson (Iruñea, 1975) itzultzailea da, eta Eskoziarekin lankidetza egitasmo baterako aholkulari dabil lanean. Izan ere, ondo ezagutzen du hango errealitatea, besteak beste, ama hangoa duelako. Eskozia: atzo, gaur eta bihar hitzaldia emango du gaur, 19:00etan, Iruñeko Kondestable jauregian, Nabarraldek antolatuta.

"Zaborra erabiltzen dut eraikitzeko, eraikuntza gai asko zabor hutsa direlako"

Mike Reynolds arkitektoa.

 Zaborraren gerlaria-k 40 urte darama botila, lata zein gurpil zaharrekin etxeak eraikitzen AEBetan eta munduan. Zornotzan mintzatuko da aurki arkitektura bioklimatikoaren aitzindaria.

Mike Reynolds (AEB, 1945) ekoarkitektoak bere lanak eta teknikak erakutsiko ditu maiatzaren 14ean, Zornotzan, Earthship Euskal Herriak eta Aldatu fundazioak antolaturiko hitzaldian. Informazioa: aldatu.eu.

Zuri buruzko Garbage Warrior dokumentala estreinatu zuten 2007. urtean. Damutu al zaizu inoiz zaborraren borrokalaria ezizena jartzen utzi izana?

Ez dit asko axola jendeak nola esaten didan. Gainera, ezizenak badu zentzua: beti borrokatu izan naiz jendeak zabor deitzen duena eraikuntza material gisa erabili ahal izateko, botilak, latak eta gurpil zaharrak, elkartuta, erakuntza material klasiko asko baino hobeak direlako.

1970ko hamarkadan hasi zinen eraikitzen. Hippy mugimenduaren barruan ikusten zenuen zeure burua?

Ez. Hippyak mundua oker zegoela ikusi eta mendira joaten ziren tipietan bizitzera. Nik ez nuen halakorik egin. Gazte nintzen, New Mexikon, unibertsitatetik atera berria, baina arkitektoa nintzen, eta arkitektura aldatu nahi nuen. Latekin eraikin bat eginez hasi nintzen 1970. urtean. Hedabideetan entzuten nuen arazo handia zegoela altzairuzko latekin, bazterretan botatzen ari ginelako. Eta, aldiberean, zuhaitzak mozten ari ginen etxeak eraikitzeko. Ez dugu zaborra nahi, baina zuhaitzak bai. Eta nire buruari esan nion: hara, botatzen ditugun gai horiek oso ondo eginda daude eta eraikitzeko erabil daitezke. Gure gizartearen bigarren mailako produktuak dira, ez zaborra. Horrela hasi zen. 

  
Eraikuntzaz harago, energia eta hondakinen tratamenduaz kezkatu zara.

Gero hasi ziren energia arazoez, eta orduan esan nuen: ados, eguzki eta haize energia erabiliko ditut. Orduan hasi ziren ur eskasiaz mundu osoan, eta euri ura jasotzeko sistemak garatu nituen. Ibai eta itsasoaren kutsaduraz hasi zirenean, ur zikinak etxean bertan arazteko sistema biologikoak erakinetan sartzea erabaki nuen. Gauza batek beste batera eraman zuen, urteren poderioz, inguruko munduari entzun niolako. Eta, azkenean, inongo sarera lotu gabeko etxe guztiz autonomoa sortu dut.

Zure sistemak hirietan erabiltzerik ba al dago, ordea?

Manhattanerako egitasmo bat diseinatzen ari gara oraintxe bertan. Bi eta hiru solairuko etxebizitzetarako prestatzen ari gara, erakusteko hirietako eraikuntzetarako balio dutela. Kontzeptu hauek edonon erabil daitezke, baita hirietan ere. Gehiago ari gara landa eremuetan, errazago delako baimenak lortzea.

Zero zabor mugimenduaren aitzindari gisa ikusten duzu zeure burua?

Bai. Ez genuke ezer bota behar. Erakusten ari gara gizakiek egindako edozein gauza erabil ditzakegula eraikitzeko. Baina hasieran zaborraren arazoa kezkatzen baninduen ere, urteekin ikusi dut materiak horiek betirako direla: plastikozko zein kristalezko botilak, latak zein gurpilak ez direla galtzen, eta idealak dira eraikitzeko. Aldiz, eraikuntza material asko zabor hutsa dira.

1960ko hamarkadan boladan izaniko arkitektura diseinu asko ia erabat ahaztuta daude gaur, kupula geodesikoak esaterako. Zure diseinuak aurrera egiten ari direla ematen du. Zergatik?

Guk irauteko diseinatu dugulako. Erakin bat diseinatzerakoan kontuan hartzen baduzu espazioa eguzkiaren bidez berotzea, goxo egoteko erregairen beharrik ez izateko, elektrizitatea bertan sortzea, ura lortzea eta erabili ondoren araztea zein elikagaiak sortzea, eta hori guztia hondakinak erabilita... denbora asko pasako da eraikin hori zaharkituta geratu arte.

Zure earthship eraikinak [lurrontziak; hitz jokoa espaziontzi hitzarekin] egokiak izan daitezke New Mexikoko klima lehor baina eguzkitsurako. Horregatik ez ditugu asko Europa heze hodeitsuan?

Ez dituzue horrenbeste Europan, neu AEBetan nagoelako, besterik gabe. Jende asko egiten saiatu da, baina ezin dira hartu eta kopiatu, ez delako bakarrik eraikuntza kontua; etxe hauetako batean zientziaren eremu ugari ukitzen dira: fisika, espazioak berotzeko termodinamikan; biologia, ur zikinen tratamenduan; ingeniaritza egituran. Filipinetan egon berri gara etxe bat egiten, eta Argentinako hegoaldean beste bat.

Arazo handiak izan dituzu AEBetako eraikuntza agintariekin. Eraikitzeko baimena kendu zizuten 17 urtez. Normaldu al dira harremanak?

Bai. Erakuntza agintariak konturatu dira, azkenean, geuk erantzuna ematen diegula oraingoz konponbide errazik ez duten hainbat arazori. Gure konponbideak hoberenak diren edo ez, orain behintzat onartzen dute gu aurretik goazela. Gaur, edozein hiri edo herrialdek mahai-gainean dituen hainbat arazoei aurre egiten esperientzia dugula ikusi dute. Dagoeneko ez gaituzte hippytzat, baizik eta hartu behar dugun bideko aitzindari gisa.

Zertan ikusten duzu zure burua aitzindari zehazki?

Bizimoduaren aitzindari. Gaur dugun bizimoduarenak egin du. Ezin du iraun arrazoi askorengatik. Planetaren biologiarekin eta fisikarekin bat datozen bizimoduak proposatzen ditut, betirako iraun dezaketenak, zuhaitzak bezala. Zuhaitzek betirako iraun dezakete planeta honetan, planeta bera direlako. Planeta diren bizimoduak bilatzen ditut.

Zer nolako jendea bizi da zure eraikinetan?

Lehen gazte hipsterrak ziren. Baina orain denetarik dago: gazteak, zaharragoak, aberatsak, pobreagoak... Jende guztia dago kezkatuta etorkizunaz, eta babestuko dituzten eraikinak nahi dituzte, Gobernuak legedia estutu arren. Gure etxeei, zabor esan diete, hippyetxe...Egin ditugu akatsak 40 urte hauetan, baina orain, etxe hauek makinak dira, BMW bat bezalakoak.

Jende askok ez daki Frank Lloyd Wrighten edo Le Corbusierren eraikin askok itoginak dituztela. Zureek ere izan dituzte halako arazoak.

Oso ohikoa da hori. Gaurko arkitekto asko euren eraikinak eskultura eder gisa ikusten dituzte, eta horregatik ari dira museo ikusgarri horiek egiten. Horrek ez du zentzurik. Horregatik arkitekturatik aldendu eta egiten dudanari biotektura esaten diot. Ez da nahikoa erakin batek itoginik ez izatea: etxe batek bere burua berotu, freskatu, argindarra sortu, ura bildu eta hondakinak tratatu behar ditu. Arkitekturak ez du gaur halakorik lantzen, ezta hurrik eman ere. Horregatik asmatu diot beste lanbide bat neure buruari.

«Rock kantarik hoberenak krisiak ekarri ditu; patxadak eta jogurtek, new agea»

Javier Vargas, musikaria.

Besteak beste, Carlos Santana, Chris Rea eta Princerekin ibilitako gitarrista argentinarrak bira abiatuko du bere taldearekin, 'Heavy City Blues' diskoa aurkezteko. Kontzertu bakarra emango dute gurean.

Javier Vargas (Madril, 1958) musikari argentinarra bere taldearekin arituko da, gaur, 23:00etan, Azpeitiko (Gipuzkoa) Sanagustin kulturgunean.

«Gure hiriak diseinatuegiak dira, eta hori bizilekua lapurtzeko modu bat da»

Anne-Laure Boyer, artista.

Turismo esperimentala egiten irakatsiko du asteburuan Boyer sortzaile paristarrak, Donostian. Urtegiek azpian harturiko herrien inguruan egiten ari den lana zertan den azalduko du gaur.

Anne-Laure Boyerrek (Paris, 1979) artea ikasi zuen Estrasburgon (Frantzia), Parisen eta Milanen (Italia). Atlas Oculto egitasmoan dabil lanean, eta gaur horren berri emango du, 19:00etan, Tabakaleran, Donostian. Bihar, 16:00etatik 19:00etara, eta larunbatean, 10:00etatik 13:00etara, turismo esperimentala egiteko lantegia zuzenduko du. Izena emateko: www.tabakalera.eu.

«Argazkigintza propagandan erabiltzeko makina Lehen Mundu Gerran abiatu zuten»

Ismael Manterola, artearen historialaria.

Alemaniarrek Flandrian eginiko gehiegikeriak euskaldunei azaltzeko Londresen argitaraturiko eskuorri batetik abiatuko da EHUko irakasle Ismael Manterola guda saltzeko bideen inguruan hausnartzeko.

Ismael Manterola (Zumaia, Gipuzkoa, 1966) arte krtitikaria da, eta Artearen Historia irakasten du EHUn. Irudien bidezko propaganda Lehen Mundu Gerran hitzaldia emango du gaur, 19:30ean, Zarauzko Photomuseumen —sarrera libre eta doan—.

«Euskal Herriko errealitate soziopolitikoak bultzatu ninduen argazkilari izatera»

Fernando Moleres, argazkilaria.

Argazkia: Ariadna Arnes

Moleresek bi hamarkada pasatxo darama salaketa erretratuak egiten. 'Begirada kontzienteak' erakusketan gidari lanak egingo ditu gaur, 17:00etan eta 19:00etan, Donostiako Okendo kultur etxean.

Fernando Moleres argazkilariak (Bilbo, 1963) hogei urte baino gehiago darama esplotazioaren eta giza eskubideen urraketaren errealitate gordina erretratatzen mundu osoan. Erakusketan, gidari lana egingo du gaur. Izena emateko: comunicacion@calcutaondoan.org.